Akdeniz Üniversitesi öğretim üyesi ve ekibinden temel astrofiziğe 80 yıl sonra gelen düzeltme

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Akdeniz Üniversitesi Uzay Fiziği Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeki Eker ve grubu astrofizikçilerin 80 yıldır çözemediği bilimsel sorunu çözdü. Çalışma ile yıldızların parlaklığı ve sıcaklığı daha hakikat ölçülebilecek.

Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Kısmı Uzay Fiziği Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Zeki Eker ve Prof. Dr. Volkan Bakış ile Çanakkale 18 Mart ve İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Faruk Soydugan ve Prof. Dr. Selçuk Bilir, 80 yıldır dünya astrofizikçilerinin çözemediği bilimsel sorunu çözdü. Prof. Dr. Zeki Eker, iki yüz yıllık esaslı geçmişi olan memleketler arası “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society” mecmuasında yayınlanan makale ile onlarca yıldır süren yıldız parlaklıkları ile ilgili yanlış kavramları ortaya koydu. Yıldız sıcaklıkları ve ışınım güçlerinin daha yanlışsız ölçülmesinin önünü açan makale, NASA ADS data tabanında da yayımlandı.

“Temeli sarsan değişiklik”

Prof. Dr. Zeki Eker, “Bu makale astrofiziğin temel bilgilerinde karmaşaya sebebiyet veren bir sorunu çözmüştür. Bu yüzden değerlidir. Bu değer de şöyle anlaşılabilir. Astrofiziği yahut genel manada bilimi inşaatı bitmemiş bir gökdelene benzetirsek, son vakitlerde medyayı sallayan gravitasyonel dalgaların tespiti, bir karadeliğin fotoğrafının çekilmesi, nötron yıldızlarının keşfi üzere keşifler aslında bu gökdelene bir kat daha ek etmek üzeredir. Halbuki bu gökdelenin temellerinde bir yanılgı var ise, bu yanılgının düzeltilmesi o gökdelene bir kat daha eklemekten çok daha önemlidir” diye konuştu.

“Parlaklığı filtre ile tespit ediliyor”

Çalışma hakkında bilgi veren Prof. Dr. Zeki Eker, “Yıldız parlaklıklarının göze görünen ölçüsü kadir bedeli olarak bilinir. 19. yüzyılın sonlarında fotoğraf plaklarının teleskoplarda kullanılmasına başlayıncaya kadar binlerce yıldan beri yalnızca bir çeşit parlaklık ölçüsü, görsel kadir vardı. Çok geçmeden fotoğrafların gözden farklı olduğu anlaşıldı. Bir yıldızın farklı farklı renklerde, hatta insan gözünün göremediği renklerde, ne kadar parlak olduğunu tespit etmek için, günümüzde artık çok sayıda filtre kullanılıyor. Filtreler, aslında yıldızların sıcaklıklarını, gerekli birtakım bilgilerin de temin edilmesiyle nihayetinde yıldızların Watt olarak ışınım güçlerini tespit etmek için kullanılmaktadır. Bolometrik kadir 80 yıl evvel yıldızın görülen, görülemeyen tüm ışınım gücünü temsil etmek için tanımlanmıştır. Lakin yıldızın gama-ışını, X-ışını, UV, görsel, kızılötesi, mikrodalga, radyo üzere farklı renklerini birebir anda görebilen teleskop olmadığı için bir yıldızın bolometrik kadirini müşahede ile tespit etmek mümkün değildir. O yalnızca ışınım gücü bilinirse hesaplanabilmektedir. Tüm renkleri temsil ettiği için de bugüne kadar ‘bir yıldızın bolometrik kadiri görsel kadirinden daha parlaktır’ kanısı hakimdi. Ve bu ibare makalelerde ve ders kitaplarında da yer alıyor. TÜBİTAK takviyeli 114R072 nolu projemiz kimi yıldızların bolometrik kadirlerinin görsel kadirlerinden daha sönük olduğunu ortaya koymuştur. Grubumuzun bu çalışması artık ders kitaplarını, öğreten ve araştıran beyinleri 80 yıldır öğretilen dogma haline gelmiş bilgilerden kurtarma vaktinin geldiğini tabir etmektedir” tabirlerini kullandı.

Türbedeki gizemi de çözmüştü

Prof. Dr. Zeki Eker, 2011 yılında da UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesinde yer alan Siirt’in Tillo ilçesindeki İsmail Fakirullah Hazretleri Türbesi’nin ‘ışık düzeneğinin’ gizemini çözmüştü. Her yıl gece ve gündüzün eşit olduğu 21 Mart ve 23 Eylül sabahlarında ışığın türbede yer alan İsmail Fakirullah’ın sandukasının başucuna düşmesini sağlayan optik düzenek, 1960’lı yıllarda yapılan onarımda bozulmuştu. Prof. Dr. Zeki Eker, 2011 yılında Antalya’da TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi Müdürlüğü misyonunu yürüttüğü süreçte optik düzeneği tekrar eski haline getirmişti.