“Akıllı ilaçların etkinliği daha yüksek”

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Doç. Dr. Ömür Gökmen Sevindik, kanser tedavisinde çığır açan akıllı ilaçlarla ilgili “Akıllı ilacın en büyük avantajı çok daha yüksek aktiflik göstermesi, yan tesir profilinin çok kolay tolere edilebilmesi, hastayı daima hastaneye gelmek durumunda bırakmamasıdır. Son genetik çağın gelişmeleri doğrultusunda kendi T hücrelerimizi de, virüsleri de kanser hücrelerine karşı programlamaya başladık. Fakat her akıllı ilaç her kanser tedavisinde uygulanamaz” dedi.

Medipol Mega Üniversite Hastanesi Hematoloji Kısmından Doç. Dr. Ömür Gökmen Sevindik, kanser tedavisinde büyük muvaffakiyet sağlayan akıllı ilaçlara ait değerli açıklamalarda bulundu. Doç. Dr. Sevindik, akıllı ilaç derken aslında bir tedavi sisteminden bahsedildiğini belirterek “Akıllı ilaçları daha çok kanser ve kanser dışı hastalıklarda kullanıyoruz. Evvelce yalnızca tek bir tümör tipini ve hücresini amaç almayan genel olarak başka dokulara da ziyan verebilen tedavileri kullanıyorduk. Ancak akıllı ilaç dediğimizde kast ettiğimiz tek bir tümör yahut hücre tipini amaç alıp, onun üzerinde tesiri olan ilaçlardır. Örneğin; kemoterapi verdiğimiz vakit amaca yönelik olmadıkları ve seçemedikleri için ne yazık ki tümörün yanında sağlıklı bir saç folikülüne, erkekte sperm, bayanda ise yumurtalık hücresine yahut süratli bölünen mide bağırsak mukoza hücrelerine önemli ziyan verebiliyor. Ayrıyeten ilacın aktifliğini de bir noktada sınırlıyor. Akıllı ilacın en büyük avantajı çok daha yüksek aktiflik göstermesi, yan tesir profilinin çok kolay tolere edilebilmesi, hastayı daima hastaneye gelmek durumunda bırakmaması ve uzun vadeli yatışlara neden olmamasıdır” dedi.

“Son 5 yılda akıllı ilaçlar çığ üzere arttı”

Birinci akıllı ilacın 2001 yılında kullanılmaya başlandığını söz eden Doç. Dr. Sevindik, şöyle devam etti: “İlk gayeye dönük ilaç olan imatinib, aslında daha evvel keşfedildi. Bu ilaç daha evvelce tedavide çok zorlandığımız, bir kan kanseri tipi olan kronik miyeloid lösemi (KML) tedavisinde ihtilal yaptı. Biz imatinib öncesinde hastalarımıza bir nevi akılsız diyebileceğimiz, gayeye yönelik olmayan kemoterapiler uyguluyorduk, kimi farklı ilaçlar veriyorduk. Lakin bunlar çok toksik tedavilerdi ve hastalarımızın 5 yıllık müddet içerisinde yüzde 20 ila 30’unu anca yaşatabiliyorduk. Lakin KML özelinde bir bozukluk keşfettik ve bu bozukluğu tamir edebilecek bir ilaç geliştirdik. İşte bu ilaç birinci elimize ulaşan en akıllı ilacımız imatinibti. Esasen ondan sonra, bilhassa son 5 yıl içinde, pek çok hastalığın genetik temelini, sistemini anladıkça akıllı ilaç çeşitleri çığ üzere arttı.”

“İmmünoterapide de büyük gelişmeler yaşanıyor”

Doç. Dr. Sevindik, imatinib dışında kullanılan öbür amaca yönelik ilaçları şu biçimde açıkladı: “İmatinib üzere tirozin kinaz inhibitörleri de bilhassa hücre içi sinyal yolaklarını etkileyen ancak daha çok genetik bozukluklar üzerine hedeflenen küçük molekül ilaçlardır. Bu küçük molekül dediğimiz küçük protein yapısındaki ilaçlar bilhassa kanser hücresinin ölmesini engelleyen sistemleri bloke ediyor. Bunların dışında kendi bağışıklık sistemimizi kullandığımız immünoterapiyle de başarılı sağlıyoruz. Olağanda mikroplarla savaşan antikorları immünoterapide biz tümör hücrelerine yönlendiriyoruz. Örneğin; bir tümör hücresinin yüzeyinde CD30 bulunduğunu biliyoruz ve ona karşı bir antikor oluşturuyoruz. Bu antikor o antijene bağlandığında olağanda tümörün kaçmak için her şeyi yaptığı bağışıklık sistemi hücreleri, bu kanser hücrelerini ortadan kaldırıyor. Alışılmış immünoterapide de pek çok gelişmeler oldu. Evvelce hücre yüzeyinden yalnızca bir reseptöre karşı antikorlar üretebiliyorduk. Artık tümör hücresinin üzerindeki bir reseptörün yanı sıra bağışıklık sistemi hücrelerimiz üzerindeki bir reseptörü de birbirine bağlayacak antikorları yapabiliyoruz. Bunların ismine da BiTE antikorlar yahut bispesifik antikorlar diyoruz. Bunlar bizim T hücrelerimizi yani bağışıklık sistemimizin tümörü direkt yok etme potansiyeline sahip hücrelerini, tümör hücreleriyle bir ortaya getiriyor. Bunların bir ortaya gelmesiyle oluşan etkileşim direkt tümör hücresinin ölmesine sebep oluyor.”

“Car-T Cell terapiyle t hücrelerini programlayabiliyoruz”

Tümör hücrelerinin görece akıllı hücreler olduğunu tabir eden Doç. Dr. Sevindik, öteki usuller hakkında şu bilgileri verdi: “Tümör hücreleri bağışıklık sistemi hücrelerinden kaçmak için çeşitli yollara başvuruyor. Bunlardan bir tanesi de yüzey reseptörü algaçlarıyla kendilerine karşı bağışıklık sistemini körleştiriyorlar. Lakin bu algaçlara karşı geliştirebildiğimiz birtakım bloke edici casuslarımız var. Mesela Hodgkin lenfomada kullandığımız Nivolumab buna hoş bir örnek. Denetim noktası inhibitörlerini bloke ettiğimizde bağışıklık sistemi hücrelerinden kaçamayan tümör hücreleri süratle yıkılıyor. Bu da yeniden immünoterapi içerisinde sayılabilir. Öte yandan son genetik çağın gelişmeleri doğrultusunda kendi hücrelerimizi de programlamaya da başladık. Örneğin; bir hastanın kendi T hücrelerini alarak, laboratuvarda işleyerek bir tümör hücresine karşı yüksek aktivite geliştirmek üzere programlıyoruz. Bilhassa hematolojide çok ağır kullandığımız bu yola CAR-T cell terapi diyoruz ve bu tedavi önemli çığır açtı. Bu programladığımız, tümöre karşı eğittiğimiz hücreleri hastaya geri verdiğimiz anda bedenin neresinde olursa olsun tümör hücrelerini bulup, direkt yıkıyor. Bu tedavi hematoloji manasında birinci defa yaklaşık 7 yıl evvel akut lenfoblastik lösemi hastası Amerikalı Emily Whitehead isimli küçük bir kıza uygulandı. Öncesinde tüm tedavi seçenekleri tükenen Whitehead’in ailesi bu deneysel çalışmayı kabul etti ve küçük kız büsbütün sıhhatine kavuştu.”

“Hücrelerin yanı sıra virüsleri de eğitebiliyoruz”

Doç. Dr. Sevindik, her geçen gün gelişen yeni sistemler sayesinde kemoterapiden fazla hücresel tedavilerle yol alabilmeyi temenni ettiklerini belirterek, gelişmeleri şöyle aktardı: “Bir diğer küme akıllı tedavide onkolitik virüsleri kullanabiliyoruz. Yani günümüzde virüsleri de eğitebiliyoruz ve onları bilhassa tümör hücrelerine karşı yönlendirebiliyoruz. Bu da tekrar laboratuvar ortamında gerçekleşiyor. Örneğin cilt kanseri tedavisinde bilhassa virüsü bağışıklık sistemini yine programlayacak ve tümör hücresine saldıracak halde eğitiyoruz. Böylelikle hem virüs tümör hücresinin genetik yapısını bozarak yok ediyor hem de bağışıklık sistemini çağırarak o bölgenin tümörlerden temizlenmesini sağlıyor.”

“Kemoterapiyle birlikte de uygulanabiliyor”

Çağdaş genetik gelişmelerle kansere karşı güçlü tedavi formülleri bulunduğuna değinen Doç. Dr. Sevindik, şöyle devam etti: “Ancak her akıllı ilaç her kanserde uygulanamaz. Zira akıllı ilaçların her hastalık için farklı geliştirilmesi gerekiyor. Bazen tümör biyolojisi bize kolay gelebiliyor ancak aslında o denli değil. Bir lösemi hücresiyle akciğer kanserinin aktive olmuş yolakları, genetikleri çok farklı. Bu nedenle hepsine karşı farklı ayrı akıllı ilaç üretmek ve geliştirmek gerekiyor. Öte yandan hangi usulün kullanılacağına tabip karar vermeli zira bu tedaviler gerçek noktada uygulanmalı. Mesela yan tesirlerinden ötürü kemoterapiye daima makûs gözle bakılır. Ancak yıllardır kemoterapiyle çok başarılı tedavi edebildiğimiz hastalıklarımız da mevcut. O nedenle akıllı ilacı çabucak devreye sokmak birtakım durumlarda çok mantıklı olmuyor. Biraz daha ileri nükslere, hak eden hastaya bırakmak gerekebiliyor. Zira her ne kadar akıllı ilaçta olsa tümörde çok akıllı ve bazen bu akıllı ilaçlara karşı da direnç kelam konusu olabiliyor. Yani akıllı ilaç eşittir yüzde yüz muvaffakiyet demek değil. Bu nedenle her hastalıkta, belirli bir algoritma içerisinde hem birden fazla akıllı ilacı kullanabilirsiniz hem akıllı ilaçları kemoterapi yahut radyoterapiyle birleştirebilirsiniz.”