Prof. Dr. Tolga Omay: “Kripto para, gençlerin risk iştahı daha yüksek olduğu için onların arasında daha yaygın”

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Atılım Üniversitesi İktisat Kısmı Lideri Prof. Dr. Tolga Omay, Bitcoin ve kripto paraların piyasadaki durumunu, güvenilirliğini ve yaygınlığını kıymetlendirdi. Omay, “Kripto paralara yatırım yapma motivasyonunun gençlerde daha yaygın olduğunu düşünüyorum. Zira gençlerin risk toleransları yüksek olup, değişen dinamiklere daha kolay ahenk sağlamaktadır” dedi.

Prof. Dr. Omay, kripto paraların 2010 yılında süreç görmeye başladığını ve mevcut durumda 4 bin 485 adet kripto para bulunduğunu, Türk halkı ortasında en çok bilinen kripto paranın ise Bitcoin olduğunu söyledi. Prof. Dr. Omay, hem bilim hem de finans topluluğunda kripto paraların paranın işlevlerinden tam olarak hangilerini yerine getirdiğinin ise kesin bir halde belirlenmediğini, durumun hâlihazırda araştırma konusu olduğunu, kripto paraların yavaş yavaş herkes tarafından kabul görmeye başladığını belirtti.

“Birçok işletme Bitcoin’in para olarak alışverişlerde kullanılabileceğini kabul etmiş görünüyor”

Bir varlığın para olarak kabul edilmesinin üç işlevi yerine getirmesine bağlı olduğunu kaydeden Prof Dr. Omay, “Adı geçen üç işlev paranın bedel saklama aracı olması, değişim aracı olması ve hesap ünitesi olmasıdır. Bu manada en değerli özelliği değişim aracı olması, yani mal ve hizmet alım-satımında kullanılabilmesidir. Rastgele bir objenin değişim aracı olabilmesi için objenin herkes tarafından kabul ediliyor olması gerekmektedir. Öncelikle para olarak kabul edilmek kuralıyla öteki iki işlevi da yerine getiren varlıklara biz ‘para’ diyoruz. Akademik toplulukta Bitcoin’in paranın işlevlerini yerine getirip getirmediğine dair 2010 yılından bu yana bin 508 makale yayınlanmıştır (Web of Science-Bilimsel Atıf Endeksi). Ben, Bitcoin’in paranın işlevleri cinsinden nelere tekabül ettiği üzerine yaptığım bir çalışmada bir paha saklama aracı olduğu sonucuna ulaştım. Menkul değerler borsaları uzun vadede yatırımcısına değerli oranda getiri sağlayan, tasarruf sahiplerinin tasarruflarını değerlendirmeyi tercih ettikleri klasik yatırım alternatiflerinden birisidir. Son devirde kripto para borsalarının klâsik borsaya alternatif, kripto paraların ise epeyce cazip bir yatırım aracı olarak değerlendirildiğini görmekteyiz. Bilhassa pandemi sürecinde düşük faiz oranları ve merkez bankalarının piyasalara yüksek ölçüde likidite sağlaması üzere sebeplerle çok sayıda yeni yatırımcı finansal piyasalara giriş yapmakta ve münasebetiyle süreç hacmi artmaktadır. Bu haliyle kripto paraların bedel saklama işlevini yerine getirdiği tabir edilebilecektir. Lakin dediğim üzere paraya para diyebilmemiz için değişim aracı olma misyonunu yerine getiriyor olması gerekmektedir. Pekala kripto paraları hangi bölümlerde, kaç işletme ödeme aracı olarak kabul ediyor? Bilişim, araba, sinema, yemek üzere farklı bölümlerde faaliyet gösteren birçok işletme, Bitcoin’in bir para olarak alışverişlerde kullanılabileceğini kabul etmiş görülmektedir. Lakin Bitcoin’in daha geniş bir tabana yayılması, mal ve hizmetlerin bedelinin Bitcoin cinsinden de belirleniyor olması gerektirmektedir ki kripto paralar, paranın tüm işlevlerini yerine getirsin ve fizikî para üzere para olarak kabul edebilsin” biçiminde konuştu.

“Gençlerin risk toleransı daha yüksek olduğu için onların ortasında daha yaygın”

Türkiye’nin kripto para kullanımında Avrupa’da birinci, dünyada ise dördüncü sırada olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Omay, “World Economics Forum istatistiklerine nazaran Türkiye vatandaşlarının yaklaşık yüzde 16’sının kripto paraları kullandığını söyledi. Buna nazaran Türkiye’nin süratli bir biçimde değişime ahenk sağlayarak kripto paraları değişim aracı olarak kabul etmeye başladığını argüman edebilmek mümkündür. Unutulmaması gereken nokta ise kripto paraların en büyük handikaplarının öbür enstrümanlara kıyasla spekülasyonlara daha açık olmaları, kısa vadelerde yüksek volatiliteye sahip olmaları ve hala kripto para piyasalarına ait bir yasal düzenlemenin olmamasıdır. Elon Musk’ın 1,5 milyar dolar Bitcoin yatırımı yapıp, bir hafta içerisinde 40 bin dolar civarından 50 bin dolar düzeyine çıkarabildiği bir yapı kelam bahsidir. Bunu borsada yapamazsınız. Borsada buna manipülasyon denir. Hasebiyle kripto paralara yatırım yapanların, spekülatif habere yatırım yaptığının şuurunda olması kıymetlidir. Kripto paralara yatırım yapma motivasyonunun gençlerde daha yaygın olduğunu düşünüyorum. Zira gençlerin risk toleransları yüksek olup, değişen dinamiklere daha kolay ahenk sağlamaktadır” diye konuştu.

“Bitcoin’i cazip hale getiren, gerisindeki blok zincir teknolojisidir”

Prof. Dr. Omay, Bitcoin’i cazip hale getiren temel sebebin insanların blok zincir teknolojisinin sağlam olduğu algısından kaynaklandığını tabir ederek, “Bir Bitcoin cüzdanı, Bitcoin’lerin toplandığı, kişisel kullanıcıya mülkiyet tahsis eden özel anahtarlar ve genel anahtarlardan oluşan bir cins yazılım sistemidir. Sahip olunan özel anahtarı sıcak cüzdan yahut soğuk cüzdanlar oluşturarak koruma etmektesiniz. Soğuk cüzdanlar güvenliği artıran bir yapı sunmaktadır, sıcak cüzdanlar ise tersine çevrim içi olma özelliği taşımaktadır. Hasebiyle özel anahtarınızı kaybetmediğiniz yahut çaldırmadığınız surece güvenlik manasında ferdî bir tasa taşımamaktasınız. Başka taraftan kullanıcıların kendisinden kaynaklanmayan, kripto para süreçlerinin yapılması için oluşturulmuş kripto para sistemlerinin hacklenebilir olması manasında bir güvenlik zafiyeti kelam hususudur. Sistem hacklendiği takdirde yatırdığınız parayı iade edebilecek rastgele bir otorite bulunmamaktadır. İlerleyen süreçlerde kripto para piyasalarının regülasyonuyla birlikte güvenlik açığı kaynaklı riskler kripto para borsaları tarafından üstlenebilecektir” sözlerine yer verdi.

“Yakın vadede merkez bankalarının kendi dijital paralarını ihraç etmeleri bir mecburilik halini alabilir”

Paraların altın karşılığı olmadan basılmaya başlandığı periyottan itibaren bedelini kaybettiğini aktaran Prof. Dr. Omay, “Amerikan dolarının şu andaki altın bedeli ile 1971’deki altın pahası ortasında derin bir uçurum vardır. Amerikan doları, altına karşı çok yüksek ölçüde paha kaybetmiştir. Öteki para üniteleri için de durum farklı değildir. Para ünitelerinin altın karşısında erimesinin temel nedeni, arkası gerisine gelen iktisadi krizlerin tesirlerini azaltmaya yönelik olarak paranın sınırsız bir biçimde basılmaya başlanmasıdır ki, sınırsız para basımı da enflasyonu tetiklemekte, paranın paha kaybetmesine sebep olmaktadır. Bu manada, alternatif tahlillerin üretilmesi muhtaçlığı doğmaktadır ve kripto paralar-özellikle de Bitcoin-sınırlı ölçüde arz edilmeleri nedeniyle cazip bir seçenek üzere gözükmektedir. Kripto paraların merkezi bir otoriteye bağlı olmaması nedeniyle rastgele bir ülkenin ekonomik yahut siyasi risklerinden de etkilenme ihtimalleri bulunmamakta, fiyatları arz ve talebe nazaran belirlenmektedir. Sıralanan birçok avantajına karşılık, ülkelerin yakın vadede büsbütün kripto paralara geçiş konusunda istekli olacaklarını söylemek mümkün değildir. Ülkelerin büsbütün kripto paralara geçmesi, merkez bankalarının prestiji parayı kullanmak suretiyle para siyasetleri geliştirmesini, tıpkı vakitte fiziki paradan senyoraj geliri de elde etmesini pürüzler. Bununla birlikte merkez bankalarının gündeminde denetimin büsbütün kendilerinde olduğu kendi dijital paralarını ihraç etmek olduğu da bilinmektedir. Bu bakımdan dijital paralara fiziki parayı tamamlayıcı bir nitelik kazandırılacağını söz etmek yanlış olmayacaktır. Biz de Atılım Üniversitesi olarak hem kripto ve dijital para teknolojilerinin vakit içerisindeki evrimini takip etmek, hem de bu paraların toplumsal mutabakat ile kabul edilip edilmeyeceği noktasında akademik araştırmalar yapmak üzere Ekonometrik Büyük Bilgi Araştırma Merkezi (EBVAM) kurduk” dedi.

Prof. Dr. Omay, tıpkı vakitte Türkiye İktisat Kurumu İdare Şurası üyesi olarak 9-11 Nisan tarihlerinde gerçekleşecek Milletlerarası İktisat Konferansı’nda kripto para ve pandemi sürecinin kripto paralar üzerindeki tesirlerini kapsayan bir panel hazırladıklarını söyledi.