Erdinçli: “Devletin sosyalleşme mekânlarına yönelik yaklaşımı toplum düzeni merkezlidir”

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Karadeniz Teknik Üniversitesi öğretim vazifelisi Dr. İhsan Erdinçli, Osmanlı Devleti’nin toplumsallaşma yerlerine yönelik yaklaşımının asayiş ve toplum tertibi merkezli olduğunu, meyhanelerin Osmanlı üzere bir İslam devletinde var olabilmesinin şeri hukuka dayandığını söyledi.

Samsun Üniversitesi Niyet ve Sanat Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (DÜSAM), Öteki Buluşmalar 2020 Güz Periyodu kapsamında Doç. Dr. Özgür Yılmaz’ın moderatörlüğünde Dr. İhsan Erdinçli’yi ağırladı. Online bir platform üzerinden gerçekleştirilen programda “Osmanlı İstanbul’unda Toplumsallaşma Yerleri ve Devlet Kontrolü” başlığı altında yaptığı konuşmayla Erdinçli, Osmanlı devrindeki toplumsallaşma yerleri ve devlet denetimi hakkındaki sunumuyla değerlendirmelerini izleyenlerin dikkatine sundu.

İstanbul haritası üzerinde bir açıklama yaparak hususa başlayan Erdinçli, “Bugün İstanbul dediğimiz vakit anlaşılan coğrafik alan Osmanlı devrinde İstanbul ve Bilâd-ı Selâse halinde söz edilmekteydi. Yani bizim İstanbul dediğimiz yer Suriçi, Tarihi Yarımada Bölgesi; Bilâd-ı Selâse dediğimiz yer de Galata, Eyüp ve çabucak onun karşısı Üsküdar bölgelerinden oluşmaktaydı. O yüzden İstanbul derken, Galata derken neyi kastediyoruz? Öncesinde bunun hakkında sizlere bilgi vermek istedim. Bugünkü mevzumuzu ‘Osmanlı İstanbul’unda Toplumsallaşma Yerleri ve Devlet Kontrolü’ formunda belirledik. Olağanda benim doktora tez pozisyon Doç. Dr. Özgür Yılmaz Hocamın da söz ettiği üzere meyhaneler üzerineydi. Ben meyhanelerle ilgili araştırmalarımı sürdürürken, devletin 16’ncı yüzyılın ortasından itibaren meyhanelere yönelik yasaklamalar, vakit zaman da kapatma uygulamaları gerçekleştirdiğini gördüm. Hasebiyle devletin neden meyhaneleri kapatmaya yöneldiği sorusunu sordum. Öncelikle çalışmaya bu türlü başladım” dedi.

profootball101.org

“Başka toplumsallaşma yerlerine baktığımda devletin misal bir yaklaşım ortaya koyduğunu tespit ettim”

“Mevcut literatürü incelediğimde yasak uygulayan padişahların dindarlığını öne çıkarmışlardı” diyerek kelamlarını sürdüren Erdinçli, “Ama her padişahın da meyhanelere yönelik bu türlü bir yasak uygulamadığını gördüm. Bu sefer bu açıklamayı karşıtından okuduğumuzda yasak uygulamayan bir padişahın dindarlığını sorgulamak gerekecekti. Bunun bu türlü olmaması gerektiğini düşündüm. Yerin marjinal, sıra dışı olduğu formunda açıklamalar var. Fakat kahvehanelerin de on altıncı yüzyılın ortalarında kapatıldığını görünce burada devletin yaklaşımının farklı olması gerektiğini düşündüm ve bunun üzerine biraz çalışmamı genişlettim. Kahvehanelere, bozahanelere, şerbethanelere, hamamlara baktığımda devletin bu yerlere yönelik benzeri bir yaklaşım ortaya koyduğunu tespit ettim ve bu formda devletin aslında toplumsallaşma yerlerine yönelik yaklaşımının asayiş ve toplum nizamı merkezli olduğunu tezimde ileri sürdüm” sözlerini kullandı.

“Meyhanelerin Osmanlı üzere bir İslam devletinde var olabilmesi şeri hukuka dayanıyordu”

Osmanlı periyodundaki toplumsallaşma yerlerine değinerek kelamlarına devam eden Erdinçli, “Daha ayrıntılı bir halde meyhanelerin ortaya çıkışını, kahvehanelerin ortaya çıkışını ve gelişimini ve sonrasında devlet denetimi alanında da bozahaneleri ve şerbethaneleri de bu işin içerisine katarak devletin misal bir yaklaşım sergilediğini göstermeye çalışacağım. Sonrasında da bu türlü bir uygulama Osmanlı’ya has mü? Osmanlı Devleti’ne has bir uygulama mı? Yoksa Avrupa’da öteki devletlerde, çağdaşı olan devletlerde de misal bir uygulama gerçekleşmiş mi? Son basamakta ise devletin bu toplumsallaşma yerlerine yönelik denetleme anlayışında meydana gelen değişimi anlatacağım. 16. yüzyılın ortalarından itibaren 19’uncu yüzyıla kadar gerçekleşen değişimi de vererek tamamlamaya çalışacağım. Artık birinci olarak meyhaneler ile başlayacağız. Birinci bahis farklı gelebilir. Yani neden evvel meyhaneler denilebilir. Örneğimiz İstanbul. İstanbul’da 1453 yılında, Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildiğinde, yani 15’inci yüzyılda Osmanlıların toplumsallaşmak için gidebileceği çok fazla alternatifleri yoktu. Hasebiyle 1453 yılını takip eden yıllarda birinci açılan yerlerin meyhaneler olduğunu görüyoruz. Lakin bu meyhanelerin Osmanlı tebaasının bütününe hitap etmediğini, gayrimüslimler için tanınmış bir hak çerçevesinde bu yerlerin kullanıldığını belirtmemiz lazım. Alışılmış ki Osmanlı bir imparatorluktu ve bu imparatorluk çatısı altında birbirinden lisan, din, ırk ve kültür bakımından farklı olan pek çok öge yaşamaktaydı. Osmanlı Devleti de gündelik hayatı Müslümanlar ve gayrimüslimler biçiminde dini bakımdan ayırarak gündelik ömrü şer-i hukuka nazaran düzenledi. Meyhanelerin Osmanlı üzere bir İslam devletinde var olabilmesi şeri hukuka dayanıyordu” halinde konuştu.

“Osmanlı İstanbul’unda Toplumsallaşma Yerleri ve Devlet Kontrolü” başlıklı konuşma, dinleyenlerin etkin iştiraki, soru ve katkılarıyla sona erdi.