Akkuyu NGS’de kullanılacak reaktörler en gelişmiş güvenlik sistemlerine sahip

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Yücel, Akkuyu Nükler Güç Santrali’nde de kullanılacak olan VVER tipi reaktörlerin, üzerinde uzun yıllar çalışılarak teknolojik iyileştirmeler sonucu bugünkü düzeye getirildiğinden ötürü var olan en emniyetli reaktörler olduğunu belirterek, “Bu sınıfın en son teknolojiye sahip modeli olan VVER-1200 reaktörleri de teknolojik olgunluklarını kanıtlamış, yani rüştünü ispatlamış reaktörlerdir” dedi.

Covid-19 salgını, nükleer enerjiyi sürdürülebilir kalkınma ve iklim değişikliği stratejilerinin vazgeçilmez bir kesimi haline getirdi. Dünyadaki elektrik üretiminin yüzde 10’u nükleer güçten elde edilirken, Milletlerarası Güç Ajansı’nın (IEA) yayınladığı ’Dünya Güç Görünümü 2020’ raporunda da karbon emisyonunu düşürmek için atılması gereken en değerli adımın inançlı, daima ve pak bir güç kaynağı olan nükleer gücün kullanım oranındaki artışının devamlılığını getirmek olduğuna dikkat çekildi.

Dünya çapında 440’ın üstünde reaktör çalışmaya devam ederken, ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 19 ülkede 50 reaktörün inşası da sürüyor. Yüksek güç kapasitesi ve detaylı güvenlik sistemi ile dikkat çeken yeni jenerasyon reaktörler ortasında VVER-1200 tipi basınçlı su reaktörleri öne çıkıyor. 3+ jenerasyon reaktörü VVER-1200, ’NGS’nin dış ve iç tesirlere karşı dayanıklılığını artıran etkin ve pasif güvenlik sistemlerinin eşsiz bir kombinasyonu’ olarak tanımlanıyor. Türkiye’nin birinci nükleer güç santrali Akkuyu NGS’de de yer alacak olan VVER-1200 reaktörleri, Rusya’da bulunan Novovoronej NGS-2’deki birinci ve ikinci ünitelerde, Leningrad NGS-2’deki birinci ve ikinci ünitelerde ve ayrıyeten Belarus NGS’deki birinci ünitede kullanılıyor.

Macar Atomerm Mecmuasında yayımlanan makalede, Rus imali VVER tipi basınçlı su reaktörlerinin ’evrimsel’ olarak tanımlandığına dikkat çekiliyor. Makalede, “Uzmanların Rus teknolojileri hakkındaki olumlu görüşleri milletlerarası pazar tarafından doğrulandı. Geçtiğimiz 15 yıl içinde dünyanın tek yüzer güç ünitesi de dahil olmak üzere 17 yeni Rus dizaynlı güç ünitesi devreye alındı. Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu Rosatom, dinamik olarak büyüyen sipariş portföyünün de kanıtladığı üzere, pazarın önderidir. On yıllık bir periyot için yurtdışı sipariş portföyünün toplam kıymeti şu anda 140 milyar doları aşıyor. Farklı uygulama basamaklarında dünyanın 12 ülkesinde 35 yeni güç ünitesi inşa etmek için sipariş aldı” tabirlerine yer verildi.

NGS’yi iç ve dış tesirlere karşı koruyan güvenlik sistemi

Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Yücel, reaktör güvenliği ve performans özellikleriyle öne çıkan VVER-1200 reaktörlerinin nasıl çalıştığı, bu reaktörlerin, elektrik gücü üretmek ya da ekonomik gelişmeye katkı sağlamak için yanlışsız bir tercih olup olmadığı bahislerinde bilgi verdi.

VVER tipi reaktörlerin, üzerinde uzun yıllar çalışılarak teknolojik iyileştirmeler sonucu bugünkü düzeye getirildiğinden ötürü var olan en emniyetli reaktörler olduğunu söz eden Yücel, “Bu sınıfın en son teknolojiye sahip modeli olan VVER-1200 reaktörleri de teknolojik olgunluklarını kanıtlamış, yani rüştünü ispatlamış reaktörlerdir. VVER-1200 reaktörlü bir nükleer güç santralinin temel özelliği, NGS’yi dış ve iç tesirlere karşı çok sayıda faal ve pasif güvenlik sistemlerinin eşsiz bir kombinasyondan oluşmasıdır. Fukuşima reaktör tipinde tasarım olarak hiç bulunmayan, kullanılmış yakıtın reaktör içi depolama önlemleri, VVER reaktörlerinde eksiksiz olarak bulunmaktadır. VVER reaktörlerinde mümkün hidrojenin birikmesini önleyen ve ısınmasını engelleyen rekombinasyon ünitesi heyetidir. Bu reaktörler, etkin güvenlik sistemlerinin yanı sıra, operatör müdahalesi yahut otomatik çalıştırma gerektirmeyen, tabiatın fizikî maddelerine nazaran çalışan ’pasif sistemler’ ile donatılmıştır” diye konuştu.

VVER-1200 tipi reaktörlerin evvelki jenerasyonlara nazaran pek çok artısının bulunduğunu belirten Yücel, “VVER-1200 tipi reaktörlerin çalışma ömrünün 60 artı 20 yıl opsiyonuyla 80 yıla kadar çıkarılabileceği öngörülmektedir. Bu reaktörlerin sarsıntı, uçak çarpması, makus hava şartları, siber-elektromanyetik hücum, tsunami, şok dalgaları üzere dış etkenlere karşı gelişmiş güvenlik sistemleriyle donatılarak kurulduğu bilinmektedir. UAEA güvenirlilik sıralamasında yüksek not alan VVER-1200 tipi basınçlı su tipi (PWR) rektörleri, hali hazırda elektrik gücü üretmek, karbon salınımını azaltmak ve iklim değişikliğinde ‘Yeşil Mutabakat (GreenDeal)’ maksatlarına ulaşabilmek içi en akılcı güç üretim sistemi olarak ülkemizin yaptığı gerçek bir teknolojik tercihtir” formunda konuştu.

Derinlemesine güvenlik ilkesi

Fransa’da bir araştırma merkezinde yürütülen dünyanın en büyük füzyon projesi ITER’de Reaktör Tasarım Mühendisi olarak vazife yapan Dr. Can Turgut da VVER reaktörlerinde kullanılan güvenlik sistemlerinin detaylarını anlattı. Akkuyu projesi de dahil olmak üzere, tüm VVER tipi reaktörlerde, iyonlaştırıcı radyasyonun ve radyoaktif hususların etrafa erişimini önleyen ve ardışık fizikî bariyerlerin kullanılmasına dayanan ’derinlemesine güvenlik ilkesinin’ uygulandığını söyleyen Turgut, şu sözleri kullandı:

“Bu çeşit reaktörlerle nükleer yakıt inançlı bir biçimde izole edilir ve en ağır şartlar altında bile nükleer atıklar etrafa yayılmaz. Nükleer reaktör kalbinin (nükleer yakıtının) erimesi durumunda bile, kor tutucu olarak isimlendirilen ekipman bu yakıtı inançlı bir halde içeride fiyat. Akkuyu NGS’ye de monte edilen kor tutucu, ergimiş yakıtların bir hazneye hapsedilmesini sağlayarak radyoaktivitenin dışarı çıkmasını önler.”

9 şiddetinde sarsıntıya, tsunamiye dayanıklı

Mersin’de imali devam eden Akkuyu NGS’nin bölgedeki coğrafik kurallar göz önüne alınarak inşa edildiğini belirten Turgut, Akkuyu NGS’nin kimi özellikleriyle referans santrali Novovoronej NGS’den ayrıldığını belirtti. Turgut, “Akkuyu NGS mümkün tsunami ve sellere dayanması için deniz düzeyinden 10.5 metre yükseklikte inşa edilmektedir. Santral, 400 ton yükündeki bir uçağın 200 m/sn. süratle düşmesine ve ayrıyeten dışarıda patlama yaşanmasına, olağandışı kar ve buz yüklerinin tesirine dayanacak formda inşa edilmektedir. Sarsıntı güvenliği konusu ise detaylı olarak ele alınmıştır. Teknik ve jeolojik etütlere nazaran, Gülnar mevkiinin bir kısmını etkileyen Ecemiş fayı, Akkuyu NGS alanının yakınından geçmemektedir. Sismik olayların gerçekleşme ihtimali düşük olmasına karşın Akkuyu NGS Medvedev-Sponheuer-Karnik (MSK-64) ölçeğine nazaran 9 şiddetindeki sarsıntıya dayanacak formda tasarlanmış olup, güvenlik açısından değer arz eden NGS’lerin üretiminde gelişmiş fizikî ve mekanik özelliklere sahip çelik karkaslar kullanılmaktadır. Sismik durumun izlenmesi için 15 sismik istasyon (rasathane) kurulmuş, Akkuyu yakınlarındaki faylar, sismik tehditler ve muhtemel tsunami riskleri üzerine çalışma yapılmış, mümkün afetler için son teknoloji programlar modellenerek kaza simulasyonları oluşturulmuştur. Bu muhtemel senaryolar, Avrupa ve Asya nükleer standartları göz önüne alınarak tahlil edilmiştir. Zelzeleye dayanıklılık, Türk düzenleyici kuruluş ve UAEK tarafından yakından takip edilen bir mevzu olup, kelam konusu kuruluşlar başka kuruluşlarla birlikte 10’dan fazla saha incelemesi yapmıştır. 2017 yılında Türkiye’yi ziyaret eden UAEK’nın Saha ve Dizaynın Dış Olaylara Karşı Gözden Geçirilmesi Misyonu (SEED); sarsıntı, tsunami ve uçak düşmesi üzere senaryolar için sarsıntıya dayanıklılık envanter tahliliyle bağlı güvenlik tahlilinin sonuçlarını son derece olumlu bulmuştur” tabirlerini kullandı.

Dünyanın en itibarlı mecmualarından biri olan Amerikan ’Power Dergisi’nin 2017 yılında dünyanın en güzel reaktörlerinden biri olarak gösterdiği VVER-1200 reaktörlerine ait proje, Nisan 2007’de yeni jenerasyon hafif su reaktörlü NGS’lere ait Avrupa İşletme Kuruluşlarının (EUR) tüm teknik gerekliliklerine uygun olduğunu gösteren dokümanını alan teknik tahlillere dayanıyor.